Ντε Σάνκτις, Φραντσέσκο

(Francesco De Sanctis, Μόρα Ιρπίνο [σημερινό Μόρα ντε Σάνκτις] 1817 – Νάπολη 1883). Ιταλός κριτικός και ιστορικός της λογοτεχνίας. Ακολουθώντας τις δημοκρατικές πεποιθήσεις του έλαβε μέρος στην επανάσταση της Νάπολης του 1848, φυλακίστηκε από τη βουρβονική αστυνομία (1850-52), εξορίστηκε πρώτα στο Τουρίνο (1853) –όπου ασχολήθηκε με τη θεατρική κριτική– και έπειτα στη Ζυρίχη (1855), όπου δίδαξε ιταλική λογοτεχνία στο εκεί Πολυτεχνείο. Μετά το 1860 μπήκε στη βουλή του βασίλειου της Ιταλίας, ανέλαβε το υπουργείο Παιδείας στην κυβέρνηση Καβούρ, δίδαξε ύστερα συγκριτική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης και αργότερα πέρασε στην αριστερά, εκλέχτηκε πάλι βουλευτής και έγινε δυο φορές υπουργός Παιδείας. Η πολιτιστική διαμόρφωση του Ν. ήταν ρομαντική, αλλά δέχτηκε επιρροές από τη λομβαρδική σχολή και τις αντιρητορικές επιταγές της, από το ρεαλισμό και συγχρόνως το ρομαντικό ευρωπαϊκό πνεύμα, προπάντων τον γερμανικό (από τον Γκέτε έως τον ιδεαλισμό του Χέγκελ, τον οποίο ο Ν. μελέτησε συστηματικά μεταφράζοντάς τον κατά την εποχή της φυλάκισής του). Όλα τα έργα του Ν. από τις πρώτες παραδόσεις του στη Νάπολη και αργότερα στη Ζυρίχη έως την Ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας (1870-72), που θεωρείται το αριστούργημά του και την Ιταλική Λογοτεχνία του 19ου αι. (μεταθανάτια έκδοση 1897), δημιουργήθηκαν από τη ζωντανή διδασκαλία του ή μέσα από τις πανεπιστημιακές του παραδόσεις. Οι εργασίες του Ν. δεν είναι ούτε ρητορικές ούτε δογματικές, παρά έχουν τον τόνο του διαλόγου, άλλοτε φιλικού και άλλοτε πολεμικού, και αναλύονται με συνεχείς συγκριτικές παραπομπές στα ανάλογα φιλολογικά έργα της υπόλοιπης Ευρώπης. Η κριτική μέθοδος του Ν. προέρχεται από τη φιλοσοφία του Χέγκελ, χωρίς όμως να μιμείται τις διανοητικές αφαιρέσεις του Γερμανού φιλόσοφου. Επιπλέον, δεν θεωρούνται αποφασιστικής σημασίας για τη διαμόρφωση ενός έργου ο ψυχολογισμός, ο μοραλισμός ή ο κοινωνιολογισμός, επειδή κάθε έργο πρέπει να διατηρεί την ατομικότητα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του και να μπαίνει στο ιστορικό του πλαίσιο, μέσα στο οποίο γεννιέται και το οποίο μπορεί να επηρεάσει. Ο Ν. πήρε από τον ρομαντισμό και επεξεργάστηκε μόνο τον ιστορικισμό και την επικαιρότητα και της λογοτεχνίας, αλλά και της κριτικής. Η Ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας αποτελεί την πραγματική ιστορία του ιταλικού πολιτισμού από τον Μεσαίωνα έως τις αρχές του 19ου αι. και δεν είναι καμιά γραμματολογία «αρκαδική», που προέρχεται από μια «νέα ζύμωση ιδεών». Στο έργο του βλέπει κανείς τον ρομαντικό που προέρχεται από τον «ρεαλιστή», που προσπαθεί να ανακαλύψει σε κάθε συγγραφέα τον άνθρωπο που είναι δεμένος με τα προβλήματα της ζωής και του καιρού του. Έτσι ερμηνεύονται και οι αισθητικές του διακρίσεις σε «καλλιτέχνη» (artista) και «ποιητή» (poetα), σε «φαντασία» (immaginazione) και «ονειροπόληση» (fantasia), σε «λόγιο» (letterato) και «άνθρωπο (uomo). Γι’αυτό και το έργο του χαιρετίστηκε ως η καλύτερη έκφραση του ιταλικού κριτικού πνεύματος του 19ου αι., αφού σε αυτό συνδυάζονται –μέσα από την πολυεδρική σκέψη του Ν.– τόσο οι ιδεαλιστικές τάσεις (από τον Κρότσε έως τον Τζεντίλε) όσο και οι ιστορικιστικές και μαρξιστικές (από τον Γκράμσι ως τον Ρούσο).